ورق روغنی چیست؟
ورق روغنی، ورقی است که طی فرآیند نورد سرد در فشار بالا تولید میشود. در این فرآیند، ورق فلزی در دمایی بین دمای اتاق و دمای 200 درجه سانتی گراد قرار می‌گیرد. این دمای برای فلزات، جزو دماهای پایین به حساب می‌آید. سپس فشار شدیدی روی ورق اعمال میشود و در همین حین ورق از بین غلطک ها عبوی میکند.
این فرآیند نه تنها برای کاهش و یا تنظیم ضخامت ورق انجام میشود، بلکه ویژگی هایی مانند استحکام و دوام را به ورق اضافه میکند و تحمل آن را در برابر فشار افزایش میدهد. از این رو میتوان گفت دلیل گستردگی کاربرد ورق های روغنی در مقایسه با سایر ورق ها، همین بالا بودن مقاومت آنهاست.
دلیل این نام‌گذاری، ظاهر براق و درخشان و البته اجرای فرآیند روغنکاری در یکی از مراحل تولید این محصول است. در واقع روغنکاری، پس از اتمام فرآیند نورد سرد انجام میشود، تا مقاومت ورق روغنی در برابر خوردگی و اکسید شدن، افزایش پیدا کند.
علاوه بر استحکام و مقاومت، در شرایطی که زیبایی ظاهری اهمیت داشته باشد، ورق روغنی بهترین گزینه است. این محصولات سطح صاف و یکنواختی دارند و شکل پذیری و مقاومت در برابر کشش، از جمله مهمترین ویژگی‌ها و خواص مکانیکی آنهاست.
ورق‌های روغنی جدید نسبت به ورق هایی که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفتند، به شکل قابل توجهی بهبود یافته‌اند. در حال حاضر این ورق‌ها از ویژگی‌هایی مانند امکان کنترل دقیق‌تر ضخامت، شکل، پهنا و سایر خصوصیاتی که در کاربردهای در حال توسعه آنها مورد نیاز است، برخوردار هستند.
اگر به مشخصات فنی ورق های روغنی به طور دقیق توجه کنید، متوجه دلیل کاربردهای گسترده آنها در صنایع مختلف خواهید شد. کاربردهایی مانند استفاده در صنعت ساختمان سازی، خودروسازی، طراحی و تولید لوازم خانگی، ساخت قفسه و پنل و همچنین ساخت موتورهای الکتریکی، از جمله کاربردهای این محصول است.
نکته قابل توجه این است که برای استفاده از این محصول در صنایع مختلف، مشخصات فنی ورق روغنی به لحاظ متالورژیکی طوری طراحی میشود که از ویژگی‌هایی مانند شکل پذیری بالا، کشش پذیری بالا، استقامت بالا، مقاومت در برابر نفوذ آب و امکان پاکسازی مناسب، برخوردار باشند.
این محصول در بازار با نام ورق سرد نیز شناخته میشود. به طور کلی در صنعت فولاد، به ورق‌هایی که طی فرآیند نورد گرم تولید شوند، ورق سیاه و ورق‌هایی که طی فرآیند نورد سرد تولید شود، ورق روغنی نام دارند.
ورق روغنی که به آن ورق سرد نیز گفته میشود، انواع مختلفی دارد. انواع ورق سرد بر اساس درصد و نوع آلیاژ به کار رفته در آن و همچنین عملیات حرارتی اجرا شده در فرآیند تولید این ورق‌ها، تقسیم‌بندی میشود. رایج‌ترین عناصری که برای تقویت ورق روغنی در ساختار آن استفاده می‌شوند، عبارتند از کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد و کروم. به طور کلی سه دسته اصلی زیر را میتوان برای انواع ورق روغنی در نظر گرفت.
انواع مختلف ورق روغنی
ورق معمولی ST12
این محصول یکی از پر کاربردترین انواع ورق روغنی در بازار است و برای تولید انواع سازه‌های ساختمانی یا صنعتی استفاده میشود. نام دیگر ورق st12، ورق کششی است و تا 45 درجه خم میشود. از مهمترین مزایای این نوع ورق روغنی میتوان به ماندگاری و بالا بودن تاریخ انقضا آن تا 18 ماه، اشاره کرد.
ورق نیمه کشش ST13
از این نوع ورق معمولاً برای تولید سازه‌های صنعتی و غیر صنعتی با پرسکاری در عمق کم و جوشکاری استفاده می‌کنند. این محصول که در بازار با عناوین نیمه‌کششی یا نیمه‌کشسانی، شناخته میشود، قابلیت خم شدن تا 90 درجه را دارد و تاریخ انقضای آن حداکثر 8 ماه است.
ورق فوق کشش ST14
از دیگر نمونه‌های ورق روغنی، میتوان به ورق فوق کششی st14 اشاره کرد. این ورق به دلیل برخورداری از انعطاف‌پذیری بالا، در صنایع خودروسازی و یا صنایعی که در آنها پرسکاری عمیق اجرا میشود، کاربرد گسترده‌ای دارد. این نوع ورق را میتوان به طور کامل تا نمود و تاریخ انقضای آن حداکثر 8 ماه است.
ورقst37
از دیگر نمونه‌های ورق روغنی میتوان به ورق ST37 اشاره کرد. این ورق دارای درصد کربن کم و استحکام متوسطی است. به دلیل پایین بودن میزان کربن در ساختار آن، خاصیت جوش‌پذیری افزایش یافته است. از این رو کاربردهای فراوانی در صنایع کشتی سازی، پل سازی و البته ساختمان سازی دارد. از دیگر مزایای این محصول میتوان به خاصیت شکل پذیری خوب، قدرت کششی بالا و تحمل فشار زیاد اشاره کرد.
کاربردهای ورق روغنی
اگر بخواهیم لیستی از کاربردهای ورق روغنی را در اختیار شما قرار بدهیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
خودروسازی: برای تولید فیلتر خودرو، گِل‌گیر اتومبیل، لوله اگزوز و سایر قطعات داخلی خودرو
لوازم خانگی: تولید یخچال و فریزر، مایکروفر، اجاق گاز، رادیاتور، هود
صنایع روشنایی: کاور محصولات روشنایی و قطعات داخلی این محصولات
آبگرمکن سازی: تولید بدنه آبگرمکن
فیلترسازی: تولید فیلترهای کششی، برشی و صافی
منابع ذخیره سازی: کپسول های آتش نشانی
ساختمان سازی: ساخت کابین آسانسور
تابلو برق: ساخت اسکلت و کاور تابلو برق
مواردی که به آنها اشاره کردیم، برخی از کاربردهای ورق روغنی در صنایع مختلف است. این محصولات به دلیل برخورداری از ویژگی‌های منحصر به فرد، در بسیاری دیگر از صنایع که به آنها اشاره نشد، کارآمد هستند.
مزایای ورق روغنی چیست؟
ورق‌های روغنی از ویژگی‌ها و مزایای منحصر به فردی برخوردار هستند که آنها را به گزینه‌ی ایده‌آل برای استفاده در صنایع مختلف تبدیل کرده‌اند. به عنوان یک خلاصه از مزایای این ورق‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ظاهر زیبا
استحکام بالا
مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی
تحمل وزن مناسب
مقاومت بالا در برابر فشار
تولید انبوه و سریع
قیمت مناسب و مقرون‌به‌صرفه
سطح یکنواخت و صیقلی
ورق‌های روغنی با ظاهری براق و زیبا، انتخابی ایده‌آل برای کاربردهایی هستند که جلوه و ظاهر محصول نهایی اهمیت دارد. این ورق‌ها، علاوه بر جذابیت ظاهری، استحکام بالایی دارند که مهمترین ویژگی آنهاست. این استحکام برای اطمینان از تولید محصولات با کیفیت و مقاوم، امری اساسی است. همچنین، مقاومت بالای ورق‌های روغنی در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی، آنها را در شرایط صنعتی و محیط‌های خاص به گزینه‌ای مناسب تبدیل کرده است. توانایی این ورق‌ها در تحمل وزن بالا و مقاومت در برابر فشار، آنها را به انتخاب مناسبی در برخی از ساختارها و تجهیزات تبدیل میکند. همچنین، سرعت و راحتی در تولید ورق روغنی به عنوان یک فرآیند ساده و سریع، این ورق‌ها را به گزینه‌ای اقتصادی و کارآمد تبدیل کرده و در نهایت، قیمت مناسب و مقرون‌به‌صرفه را فراهم می‌آورد. سطح یکنواخت و صیقلی ورق‌های روغنی، عدم تغییرات فیزیکی زیاد در اثر انقباض و انبساط را فراهم کرده و این ویژگی بهترین احوال این ورق‌ها را برای آب‌کاری و رنگ‌کاری معرفی میکند.
روش تولید ورق روغنی
تولید ورق روغنی یک فرآیند جامع است که از چند مرحله اصلی تشکیل شده است:
تمیزکاری و اسیدشویی: در این مرحله، ورق گرم به بخش اسیدشویی وارد میشود تا آلاینده‌ها و اکسید آهن از روی سطح ورق حذف شود. این مرحله شامل آب‌شویی و غوطه‌وری در محلول اسید کلریدریک میشود.
نورد سرد: در این مرحله، ورق از طریق چند غلتک رفت و برگشتی عبور کرده و با کاهش ضخامت به حالت نهایی خود می‌رسد. این مرحله با استفاده از نیروهای فشاری و کششی انجام میشود.
شستشوی الکترولیتی: در صورت ایجاد آلودگی‌های سطحی در مرحله نورد سرد، از شستشوی الکتریکی برای پاکسازی و حذف آلودگی‌ها استفاده میشود.
آنیل (بازپخت هیدروژنی): مرحله آنیل یا بازپخت هیدروژنی باعث بهبود ویژگی‌های مکانیکی و متالورژیکی ورق میشود. این مرحله با کاهش زمان عملیات حرارتی و افزایش کیفیت محصول همراه است.
نورد پوسته‌ای: در صورت ایجاد موج‌های ریز یا تغییر شکل ناخواسته در مرحله نورد، از نورد پوسته‌ای برای رفع این مشکلات و بهبود خواص مکانیکی ورق استفاده میشود.
خط بازرسی و اصلاح کلاف: در این مرحله، عیوب سطحی شناسایی و اصلاح می‌شوند. همچنین، با برش کنار ورق‌ها، تلورانس ابعادی کاهش می‌یابد. روغن کاری جهت حفاظت از ورق از زنگ زدگی در این مرحله اعمال میشود.
پیچیدن/کلاف کردن ورق‌ها: در انتهای فرآیند، ورق سرد تولید شده به شکل کویل پیچیده میشود تا برای بازار آماده شود. این کویل‌ها جهت خرید و فروش به صورت رول آماده می‌شوند.
روغنکاری ورق: پس از تکمیل فرایند تولید، یک لایه روغن روی سطح ورق کشیده میشود. این کار باعث افزایش مقاومت ورق، کاهش فشار نورد، و جلوگیری از خوردگی و زنگ زدگی میشود. این لایه روغن به دو روش پاشش مستقیم و پاشش مداربسته اعمال میشود.
مزایای روغنکاری در تولید ورق روغنی
همانطور که اشاره شد یکی از اصلی‌ترین مراحل تولید ورق روغنی یا ورق نورد سرد، روغنکاری است. این مرحله در اصل برای جلوگیری از زنگ‌زدگی ورق فولادی انجام میشود. با این حال روغنکاری فواید دیگری نیز برای بهبود کیفیت ورق آهنی دارد. از جمله مهمترین فواید روغنکاری در نورد سرد میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
روان‌سازی ناحیه کاری
کاهش دادن دمای غلتک و ورق
کاهش سایش غلتک
کاهش اصطکاک بین ورق و غلتک
ایجاد صافی یا شکل‌دهی مناسب به محصول
نکته قابل توجه در خصوص روغن مورد استفاده در فرایند تولید این ورق‌ها آن است که بهتر است از روغنی پایدار، ارزان و غیر سمی استفاده شود که به راحتی قابلیت برطرف نمودن از سطح ورقه‌ها را داشته باشد.
کارخانجات تولید کننده ورق روغنی در ایران
در ایران کارخانجات مختلفی، ورق روغنی با ضخامت و ابعاد مختلف تولید می‌کنند. اگر بخواهیم معروف‌ترین و معتبرترین کارخانجاتی که در این حوزه فعالیت دارند، را به شما معرفی کنیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
کارخانه فولاد مبارکه
یکی از تولیدکنندگان شناخته شده ورق روغنی در ایران، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است. ورق های تولید شده توسط این شرکت از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند و همین موضوع باعث محبوبیت این محصولات نزد صنایع مختلف شده است.
کارخانه فولاد گیلان
کارخانه فولاد گیلان یکی از برترین تولید کنندگان انواع ورق فولادی در ایران است که به طور ویژه بر تولید انواع محصولات فولادی به ویژه ورق روغنی تمرکز دارد. استفاده از تکنولوژی به روز دنیا و رعایت استانداردهای بین المللی، محصولات این کارخانه را از سایر محصولات موجود در بازار متمایز نموده است. همین موضوع باعث شده کارخانه فولاد گیلان تامین کننده بخش بزرگی از نیازمندی های صنعت فولاد در ایران باشد.
کارخانه هفت الماس قزوین
ورق روغنی کارخانه هفت الماس، یکی از مرغوب‌ترین و شناخته‌شده ترین محصولات در کل کشور است. علاوه بر این، کارخانه هفت الماس انواع ورق نورد سرد، ورق گالوانیزه، ورق استنلس استیل را تولید و به بازار عرضه نموده است. این کارخانه دارای سهم 15 درصدی در بازار داخلی است و حدود 20 الی 40 درصد بازار خارجی را به نیز به خود اختصاص داده است.
کارخانه فولاد غرب
شرکت فولاد غرب یکی دیگر از تولید کنندگان محصولات فولادی در ایران است که علاوه بر ورق روغنی، محصولات دیگری مانند ساندویچ پنل سقفی، دیواری، کلین روم و سردخانه ای را با تکنولوژی های به روز دنیا و به صورت تمام اتوماتیک تولید میکند.
همچنین برخی از نمونه‌های ورق روغنی، وارداتی هستند و از کشور چین وارد می‌شوند. شرکت فولاد پارسیان به عنوان تامین‌کننده نیاز صنایع مرتبط با فولاد، محصولات خود را از این کارخانجات تامین میکند.